Boğmaca, tekrarlayan nöbet tarzı öksürük atakları ile seyreden, 16. yüzyıldan beri bildiğimiz bir solunum yolu enfeksiyonudur. Etkeni Bordetella pertussis denen bir mikroorganizmadır. Yine bu gruptan B. parapertussis de boğmaca gibi öksürük yapabilir.
Boğmacadan bebeklerimizi korumak için aşılıyoruz, aşılamaya 2. ayda başlıyoruz. Ama yine de bu enfeksiyonun en çok görüldüğü grup bebek ve çocuklar. 2 yaşından küçük çocuklarda hala ölümcül ya da ciddi problemlerle seyredebilen bir hastalık kendisi.
Peki nasıl bir tablo yapıyor? Yaklaşık 6 hafta kadar süren bir enfeksiyon boğmaca. 3 evreye ayırıyoruz, kataral dediğimiz başlangıç evresinde (ki bu evre 3 ay altı çocuklarda çok belirgin olmuyor ve çok kısa sürüyor) burun akıntısı ya da tıkanıklık, çok düşük dereceli ateş, gözlerde yaşarma görüyoruz. Bu evrede herhangi bir solunum yolu enfeksiyonundan bulguları ayırt edip boğmaca bu dememiz mümkün değil, bebek ya da çocuk geldiğinde nezle olmuş diyoruz genelde, çünkü başka bir bulgumuz yok. 1-2 hafta sonra bebeklerde morarma, nefes durma atakları, daha büyük çocuklarda arka arkaya birkaç dakika sürebilen özellikle gece daha şiddetli olan kuru öksürük atakları başlıyor, öksürük sırasında yüzde kızarma, nefes darlığı, öksürük sonrası kusma (yapışkan balgam çıkarma) görülüyor. Bu evre 1-2 hafta sürdüğü için tehlikeli ve genelde yatış ya da boğmacanın korktuğumuz komplikasyonları bu evrede oluyor. Burun kanaması, skleralarda kanama, fıtık, beyin kanaması, ikincil enfeksiyon eklenmesi; otit, zatürre gibi, akciğerde hava kaçağı oluşması gibi riskler bu dönemde görülüyor. Küçük bebeklerde havale de görülebilir bu dönemde. 1-2 hafta sonunda aylarca süren ama sıklığı azalan öksürük nöbetleri ile iyileşme dönemi görülüyor.
Tanıdan ne zaman şüpheleniyoruz? Kuru tekrarlayan nöbet şeklinde öksürüğü olan ama ateşin olmadığı, astım gibi akciğerde dinlemekle bulguların duyulmadığı, boğaz ağrısı, kas ağrısı olmayan her hastada şüpheleniyoruz. Tanıda kan sayımı, crp, akciğer grafisi bize yardımcı oluyor, ama kesin tanıyı kültür ile koyuyoruz, balgam ya da burun- boğaz salgısı kültürü alıp bakmakla tanı koymaya çalışıyoruz, ama sonuçların çıkması 1 hafta kadar sürüyor. Ve hastalığın evresine göre kültür bazen bize kesin sonuç vermeyebiliyor. Tabi biz şüphelendiğimizde tedaviye hemen başlıyoruz.
Tedavide ne yapıyoruz? 3 aydan küçük bebek ise hastamız yatırıp izlemek önemli. Tedavide amacımız atakları azaltmak, öksürük sırasında oluşabilecek korkulu rüyalarımızı gözlemlemek ve herhangi bir aksi durumda müdahale edebilmek, hastamızın beslenme ve düzelme sürecinin hızlanması için gereken ilaç tedavilerini uygulayarak süreyi sorunsuz bir şekilde atlatmaya çalışmak.
Korunmak için ne yapalım? Bütün bebek ve çocuklarımızı aşılayalım. Yeni doğum yaptıysak ya da evde küçük bebek varsa mutlaka doktora danışarak bir doz aşı tekrarı yaptıralım. Ergenler bulaştırıcılık yönünden tehlikeli, onlara da 1 doz aşı yapalım. El yıkama, hasta iken bebek ve çocuklardan uzak durmak, özellikle boğmaca tanısı konmuşsa, izlem ve koruma için çocuğumuzun kreş- okul arkadaşlarını uyarmak, kendimiz ve aile içindeki diğer fertlerin de ilaçla ya da aşı ile korunması için mutlaka doktorumuza danışmak boğmacanın yayılmasından korunmada büyük önem taşımaktadır.
Son yıllarda artan aşı yaptırmama çılgınlığı ile çevremizde daha fazla enfeksiyona yakalanan göreceğimizi düşünmek bile şimdiden bir doktor olarak beni korkutuyor. Sağlıkla kalın...