Çocuk doktoru olarak bizim için önemli kısım güneşle haşır neşir olacağımız o yegane dakika ve zamanlar tabii ki. Çocuklarımızı ve kendimizi hem güneşin zararlarından koruyup, hem de ondan nasıl yararlanabiliriz ? İşte bu soru ile ilgili Şubat 2016'da basılan NICE kılavuzundan yola çıkarak bildiğimiz bilgileri tekrarlayalım.
Öncelikle güneş ışığını biraz açalım. Güneş ışınları infrared denilen kızılötesi, görünür ışık ve ultraviyole dediğimiz morötesi ışınlardan oluşur. Bunlardan güneş yanığı ile ilişkili inflamasyon ile ciltte DNA hasarına yol açan komponent; fazla maruz kalınan ultraviyole (UV) ışınlarıdır. Bu UV ışınları da UVA ve UVB diye ayırıyoruz. UVB, Vitamin D sentezini uyaran kısımdır. İkisine de fazla maruziyet güneş yanıkları ve cilt kanseri ile ilişkilidir.
Güneş ışığı UV yoğunluğu bulunduğumuz bölgeye göre, saate ve hava durumuna göre değişiklik gösterir. Ekvatora yaklaştıkça ve yüksek rakımda artar, UVA yaz boyunca en yüksek seviyededir. UVB de benzer şekilde Mart ile Ekim arasında yüksek düzeylerdedir (Özellikle Temmuz ikinci yarısı ve Ağustos ilk yarısı en yüksek yoğunluktadır) ve D vitamini sentezine yardımcıdır. Gün içinde genellikle 10 ile 15 saatleri arasında daha yoğundur. Yine solar UV ışınları hava bulutlu olduğunda bulutlar nedeniyle azalabilir ancak yine de yaz günlerinde güneş yanığına yol açacak düzeylere kadar ulaşabilir.
Güneş ışınları kar, kum, beton ve su gibi yüzeylerden geri yansır. Bu nedenle güneş yanığı ve göz hasarı oluşturabilir.
Hastalar tarafından hep sorulan bir soru: Cam kenarında çocukları güneşe tutmak. Biraz güneş alsın derler hatta bazıları. Dilimizde biten tüylere rağmen tekrar gerekirse; UVB ışınları cama penetre olmaz, dolayısıyla camdan geçemezler. Yani hiçbir anlamı yok. Tam tersine camdan geçebilen UVA ışınları nedeniyle bu şekilde fazla güneşe maruz kalanlarda yanık ve kanser riski artar.
Sağlıklı güneşlenme yoktur. Bunu asla unutmamak lazım.
Kimler güneşe maruziyette en riskli?
Aslında herkes fazla güneşte korunmadan kalırsa tabii ki riskli ancak özellikle dikkat etmemiz gereken gruplar var:
- Bebekler, çocuklar
- Cildi bronzlaşmaktan çok yanma eğilimindeki insanlar
- Açık tenli, kızıl saçlı, mavi veya yeşil gözlü veya çok sayıda çili olanlar
- Çok fazla beni olanlar
- Bağışıklık sistemi bozukluğu olanlar
- Ailesinde veya kendisinde cilt kanseri öyküsü olanlar
- Dış ortamda çok fazla vakit geçiren gruplar; inşaat işçileri, belediyenin dış alanda çalışan çöpçü vb. işçileri, hobisi dış ortamda olanlar, golf, tenis, yelkenli vb. gibi.
- Bir de tabii normalde maruziyetin az olduğu ancak tatil vb. nedenlerle kısa zaman içinde fazla güneş ışığına maruz kalma durumları var...
Güneşin en yoğun olduğu saatlerde dışarıda uzun süreler kalmamak en iyi çözüm aslında. Ama güzel bir yaz gününde kim 11 den üçe kadar evde oturmak ister ki. O zaman ne yapalım dersiniz?
Bir bakalım; aslında çok fazla seçeneğimiz yok. Güneşten koruyan uygun kıyafetler, güneş gözlüğü ve güneş koruyucu ürünler var elimizde.
Bebekleri mümkünse güneşin en yoğun olduğu saatlerde dışarı çıkarmamak lazım. Gölge bizi kurtarmıyor. Boynu, başı ve kulakları kapatacak geniş şapkalar, güneş ışınını geçirmeyecek kalın dokuma uzun kıyafetler güneşten korumaya yardımcı. Ayrıca güneş ışınlarının göze olan zararları nedeniyle CE etiketli güneş gözlükleri kullanılmalı.
Yaz günü böyle dolaşmak biraz zor gelebilir. Kısa kıyafetler ile dolaşacaksak ya da denize gireceksek o zaman güneşten koruyucu ürünler kullanmalıyız.
Hangi ürün? Ne sıklıkta? Hangi miktarda?
NICE kılavuzundaki bilgileri paylaşacağım yine.
- Güneş koruyucunun UVA için mutlaka korumasının olması ve tercihen minimum 4 yıldız olması öneriliyor. UVB'ye karşı güneş koruma faktörü (SPF) en az 15 olmalı.
- Ortalama bir erişkin vücudu için belirtilen SPFye ulaşmada kullanılması gereken güneş kremi miktarı yaklaşık 35 ml veya losyon için 6-8 çay kaşığı kadar.
- Güneş kremi çok ince ise, koruma miktarı azalır.
- Yetersiz uygulama ile ilgili sorun yaşamamak için daha yüksek SPF kullanımı daha iyi olabilir (SPF 30 ve üzeri)
- Güneş koruyucular mutlaka sık sık tekrar sürülmeli. ''Water resistance'' olsalar dahi suya girildiğinde, havlu ile kurulanıldığında ya da terleme ile etkisi azalabilir.
- Kellere tavsiye: Geniş şapka veya kafa derisine de güneş koruyucu sürülmeli.
- Kılavuzdaki bir diğer öneri de güneşe çıkmadan yarım saat önce ve güneşe çıkıldığında olmak üzere iki kez güneş koruyucu sürülmesi. Böylelikle uzun süre güneşte kalmaktan doğacak yanık riski azaltılabilir.
- Hava ılık ve bulutlu bile olsa yaz mevsiminde gün ortasında güneş yanığı olasılığı vardır.
- Güneş ışığı ile bronzlaşmak için güvenli ve sağlıklı bir yol maalesef yok.
- Daha önce bronzlaşmış olmanın güneşten cildimizi koruma olasılığı, cilt kanseri olma olasılığımızdan daha az... O yüzden bronz olsak bile güneşten korunmalıyız.
- Pencere yanında oturarak vitamin D sentezi mümkün değildir. Mutlaka ve en azından 15 dakika dış alanda güneşte bulunmak gerekiyor.
- Ekim ile Mart arası dönemde güneş ışığı ile yeterli vitamin D sentezi mümkün gözükmemektedir. İngiliz kılavuzunda bu dönem için replasman öneriliyor.
Orjinal kılavuzu https://www.nice.org.uk/guidance/ng34 adresinde bulabilirsiniz.